Çocuklarla İletişim

Son yıllarda iletişim becerilerinin çocuklar için giderek daha önemli hale gelmesinin birçok nedeni var. Çocuklarımızın giderek daha rekabetçi hale gelen küresel ortamda hayatta kalması, gelişmesi ve dünyanın her yerinden başkalarıyla iş birliği yapması gerekecek. Yaratıcılık ve yenilikçilik çok değerli olacak. 

Çocukların iletişim becerileri nasıl geliştirilir? Kaçınmamız gereken iletişim engelleri neler?

Aile İçi Sağlıklı İletişim

Çocuklar bu dünyaya doğdukları andan itibaren anneleri ile iletişim kurmaya başlarlar. Doğumdan itibaren başlayan iletişim becerisi hayat boyu devam eder. Çocukluk dönemi aslında insanın hayatındaki en önemli dönem, özellikle 3 yaşına kadar anne ve baba ile kurulan ilişki bireyin kişiliğinin oluşmasına büyük rol oynar. Çocuk kendisine, hayata, geleceğe ve çevresindeki insanlara karşı güvenli ya da güvensiz bir bakış açısı geliştirir ve bu tüm hayatını etkiler. Sağlıklı iletişim kurabilen bireyler için sağlıklı aile içi iletişim olmazsa olmaz bir ön koşul.

Çocuklarınızla Daha Sık Konuşun

Çocuklar ebeveynlerini taklit ederek çok şey öğrenebilir ve ebeveynler çocuklarıyla düzenli olarak konuşurlarsa iletişim becerilerini geliştirme şansları artar. Çocuklarınızla sohbet etmek için pek çok fırsat var. Örneğin, ailece yemek yerken, parkta yürüyüş yaparken, okuldan sonra çocuklarınızı eve götürürken veya hep birlikte televizyon izlerken çocuklarınızla sohbet etmek için çok etkili zamanlar.

Düşüncelerini daha kolay ifade etmeye açık olmaları için, çocuklarınızın ilgi duyduğu konuyu bulmayı unutmayın. Çocukların iyi konuşması için anne babaların doğru telaffuz, doğru dilbilgisi, doğru hız ve en önemlisi “olumlu konuşmaya” özen göstermeleri önemli. Böylece çocuklar ebeveynlerinden uygun şekilde konuşmayı, kendilerini ifade etmeyi öğrenirler.

Çocuklarla Hikâye Anlatımı Oynayın

Gün içinde yaptıklarınızı, yaşadıklarınızı ve karşılaştıklarınızı çocuklarınızla paylaşabilir ve onlardan bunu günlük bir alışkanlık haline getirmelerini isteyebilirsiniz. Ebeveynler ve çocuklar birbirlerine hikâyelerini anlatmaya alışıklarsa, büyük sorunlar ortaya çıktığında iletişim kurmaları ve çözüm bulmaları kolaylaşır.

Sohbette çocuklarınıza yeni kelimeler öğretebilir, dilbilgisi hatalarını düzeltebilir ve onları ilginç ifadeler kullanmaları ve kendilerini ifade etmeleri için yönlendirebilirsiniz. Çocuklarınızla, renkli resimlerle hikâye anlatma oyunları oynayabilirsiniz. Resimleri mantıklı bir sıraya göre düzenlemesini ve ondan bir hikâye yapmasını isteyebilirsiniz.

Çocuklara Vücut Hareketlerini Öğretin

Çocuklarınızla iletişim kurarken lütfen onlarla göz teması kurun. Oturarak ve çocuklarınızın gözlerinin içine bakarak iyi bir göz teması kurmanız çok etkilidir. Bu, kendilerini rahat hissetmelerini sağlar, sohbete aktif katılımları için takdirinizi göstermenin bir yoludur. Bazen iletişim sorunları olan çocuklar için beden dili olarak da bilinen sözsüz ipuçlarını anlamak zor olabilir. Çocuklarınıza beden dilinin anlamını açıklayabilirsiniz. Örneğin, onlara şöyle diyebilirsiniz: “Biraz kızgın olduğum için kollarımı kavuşturdum. Gözlerimizi devirdiğimizde birinin sözlerine saygı duymadığımız hissedilebilir.”

İletişim Engelleri

Ebeveynler bir sorunla karşılaştıklarında, genellikle “eleştirme”, başka çocuklarla kıyaslama veya sorun çözümleyebilme amacıyla korkutma gibi yöntemlere başvurabilirler. Bütün iyi niyetlere rağmen, bu tür yaklaşımlar sorunu çözümlemek yerine yeni sorunlar yaratır veya çocuğumuzla aramızdaki iletişime engel olur. Örneğin:

Etiketlemek: “Kaç yaşına geldin hala ayakkabını kendi başına giyemiyorsun.” “Bebek gibi ağlamayı bırakır mısın?” Çoğu zaman yapıştırılan bu gibi etiketlerle çocuklarınızın diğer alanlardaki olumlu davranışlarının ya da özelliklerinin gelişmesi de bilmeden engellenmiş olursunuz.

Tehdit etmek/ Korkutmak: “Bu yaptığın davranışı öğretmenine söyleyeceğim.” “Kardeşine iyi davranmazsan, istediğin oyuncağı almayacağım.” Bu korkular, çocuğun özgüveninin kırılmasına, tuvalete dahi yalnız gidememesine, yalnız uyuyamamasına, çeşitli korkular geliştirmesine sebep olabilir. Bu yaklaşımlarla çocuğunuzu disipline etmek isterken o yaralı ve özgüveni düşük bir birey haline gelir.

Emir veya nasihat vermek: “O yemeğin hemen bitecek.” “Ben senin yaşındayken…” Bu tavırlar çocuğun öğrenmesini ve gelişimini engelleyebilir.

Kıyaslamak: “Sen neden… gibi olamıyorsun?“ Kardeşin bile senden daha uslu.” Çocuklar arası kıyaslama yapıldığında çoğu zaman kardeş kıskançlığı ortaya çıkarken, bunun yanı sıra mutsuzluk, kendini yetersiz hissetme, özgüven eksikliği gibi olumsuz etkileri de görülebilir.

Hafife almak: “Bunun için mi ağlıyorsun?” “Aman boş ver, sen de onunla oynama.” Çocuğun kendini “ anlaşılmamış” hissetmesine neden olur.

Eleştirmek: “Hiç mavi güneş olur mu?”, “Bu yaptığın çok ayıp.”  Bu ifadeler çocuğun kendini yetersiz hissetmesine neden olur. Olumsuz bir yargıya hedef olma ya da azarlanma korkusuyla çocuğun içine kapanmasına yol açar.

Dünyadaki çoğu çocuk gelişim uzmanı, çocukları yetişkinliğe erişme sürecini tecrübe eden küçük insanlar olarak değil, başlı başına tam birer insan olarak düşünmemizi öneriyor. Çocukların gelişimlerinin her aşamasında, saygı ve empatiyle dinlenilmesi gereken bireyler olduklarını kabul etmeliyiz.

Nowanda’dan Pratik Önerisi

Zor Zamanlarda Çocuklara Destek

Nowanda’nın "Zor Zamanlarda Çocuklara Destek" kütüphanesi zor duygularla baş ederken size ve çocğunuza yardımcı olacak pratikler ve mindfulness temelli uyku hikayeleri içeriyor. Uzman klinik psikolog danışmanlığında hazırlanan içeriklerimizi ücretsiz dinlemek için tıklayın.

Çocuklarla İletişim / Kaynakça

[1] SKIDOS, (2021). Communication Skills for Kids: Activities To Improve. How can I improve my child’s communication skills? https://skidos.com/blog/communication-skills-for-kids/-.

[2] Sezer., N., Doruk., E., (2010). Etkili İletişim Becerileri. İstanbul Üniversitesi, Çocuk Gelişimi Lisans Programı, Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, 207.

[3] UNICEF, (2021). Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi Madde 16-17. https://www.unicef.org/turkey/cocuk-haklarına-dair-sözlesme.

[4] Onan Bilgi, (2018). Çocuğunuzla Aile İçi İletişim Becerileri ve Artırılması. https://onanbilgi.com/blog/cocugunuzla-aile-ici-iletisim-becerileri-ve-arttilmasi.